Araz, “gelip geçici şey, ilişen, tabiî olmayıp sonradan gelen” demektir. Cevher ise “ öz, asıl, yaratılış, kıymetli taş” demek olup arazın zıddıdır.
Her şeyin bir değişmez özü, bir de sürekli değişime uğrayan dış kısmı, sureti vardır. Birincisine cevher, ikinciye araz denilir. Bir çekirdeğin değişmeyen özü, ondaki genetik şifredir. Çekirdek parçalansa da, fidan, ağaç hâlini alsa da bütün bunlar, sonradan meydana gelen, ârızî şeylerdir. Esas program, hiçbir değişikliğe uğramaz. Bu mânâda bütün kanunlar cevher, onların uygulandığı sahalar ise arazdırlar.
Nur Külliyatında, ruhun emir âleminden gelmiş şuur ve hayat sahibi bir kanun olduğu bildiriliyor. Buna göre, insanın cevher denilmeye lâyık veçhesi ruhudur, beden ise arazdır.
Bir adım daha ileri gittiğimizde, her varlığın bir mahiyeti, bir de sureti bulunduğunu görürüz. Mahiyet, o şey daha yaratılmadan, onun ilâhî ilimde teşekkül etmiş hâlidir. Bu ilimde bir değişme düşünülemez ve asıl cevher, ilâhî ilimdeki bu mahiyettir. O mahlukun yaratılmasıyla ortaya çıkan varlık, o ilk cevhere göre arazdır. Değişmeye, büyümeye, gelişmeye, kemâle erip zevale ermeye ve sonunda ölümü tatmaya mahkûmdur.
Daha dar mânâda, her varlığın temel taşları demek olan atomlar “cevher” kabul edilmiş ve atoma “cevher-i fert” denilmiştir. O atomlardan yapılan varlıklar ise “araz” kabul edilmişlerdir. Önemli olan, gözünü sadece arazlar âlemine dikmiş ve maddede boğulmuş insanların nazarını cevherlere, yani ruhlara, kanunlar âlemine ve nihayet her şeyin ilk hareket noktası olan mahiyetlere çekmektir. O mahiyetler Allah’ın iradesiyle, ilmiyle vücut bulmuşlardır.
] 
Konu: CEVHER VE ARAZ.. 
C.tesi Şub. 14, 2009 6:35 pm