«Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etmiş: (Külli bid’atin dalaletün ve küllü dalaletin finnar) Yani, (Elyevme ekmeltü leküm dîneküm. Mâide Sûresi, 5:3) sırrıyla, kavaid-i Şeriat-ı Garrâ[78] ve desâtir-i Sünnet-i Seniyye[79] tamam ve kemâlini bulduktan sonra, yeni icadlarla o düsturları beğenmemek veyahut—hâşâ ve kellâ—nâkıs görmek hissini veren bid'aları icadetmek[80] dalâlettir, ateştir.
{SÜNNET}
Sünnet-i Seniyyenin merâtibi var. Bir kısmı vâciptir, terk edilmez. O kısım, Şeriat-ı Garrâda[81] tafsilâtıyla beyan edilmiş. Onlar muhkemattır,[82] hiçbir cihette tebeddül etmez. Bir kısmı da nevâfil nev’indendir. Nevâfil kısmı da iki kısımdır:{BİD’AT}
Bir kısmı, ibadete tâbi Sünnet-i Seniyye kısımlarıdır. Onlar dahi şeriat kitaplarında beyan edilmiş; onların tağyiri bid'attır. Diğer kısmı, “âdâb” tabir ediliyor ki, Siyer-i Seniyye[83] kitaplarında zikredilmiş. Onlara muhalefete bid'a denilmez; fakat âdâb-ı Nebevîye[84] bir nevi muhalefettir ve onların nurundan ve o hakikî edepten istifade etmemektir. Bu kısım ise, örf ve âdât, muamelât-ı fıtriyede Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın tevatürle[85] malûm olan harekâtına ittibâ etmektir. Meselâ, söylemek âdâbını gösteren ve yemek ve içmek ve yatmak gibi hâlâtın âdâbının düsturlarını beyan eden ve muaşerete[86] taallûk eden çok sünnet-i seniyyeler var. Bu nevi sünnetlere “âdâb” tabir edilir. Fakat o âdâba ittibâ eden, âdâtını ibadete çevirir. O âdâbdan mühim bir feyiz alır. En küçük bir âdâbın mürââtı,[87] Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmı tahattur ettiriyor[88], kalbe bir nur veriyor.
{ŞEAİR}
Sünnet-i Seniyyenin içinde en mühimi, İslâmiyet alâmetleri olan ve şeâire de taallûk eden sünnetlerdir. Şeâir,[89] adeta hukuk-u umumiye nev’inden, cemiyete ait bir ubudiyettir. Birisinin yapmasıyla o cemiyet umumen istifade ettiği gibi, onun terkiyle de umum cemaat mes’ul olur. Bu nevi şeâire riyâ giremez ve ilân edilir. Nafile nev’inden de olsa, şahsî farzlardan daha ehemmiyetlidir.» (Lem’alar sh: 53)
[78] manevî parlaklığa sahip olan şeri’atın temel kaideleri
[79] peygamberimizin (asm.) yüce ve şerefli sünnetinin değişmez prensipleri
[80] dine zarar veren uydurma adetleri getirmek
[81]manevî parlaklığa sahip olan şeri’atın temel kitaplarında
[82] ayet ve hadislerle apaçık ortaya konulan esaslardır
[83] Peygamberimizin (asm.) tarihçe-i hayatı
[84] Peygamberimiz (asm.) getirdiği terbiye kaidelerine
[85] söz sahibi din büyüklerinin sağlam haberleriyle
[86] toplum hayatındaki yaşayış kaidelerine
[87] kabul edilip yaşanması
[88] hatırlatıyor
[89] toplumda yaşanan İslâm adetleri